ABU GHRAIB REVISITED

Kristiana Valcheva was een van de Bulgaarse verpleegsters, die in Lybië werden beschuldigd van het verspreiden van aids onder zieke kinderen.*
Met grote regelmaat worden we via de media herinnerd aan de vernederingen die Iraakse gevangenen ondergingen, als gevolg van machtsmisbruik door het Amerikaanse invasieleger. Niet alleen door blikvangers als de presidenten Chavez, Achmadinejad, Castro c.s. In de recente Van der Leeuw-lezing gaf de Amerikaanse journalist Seymour Hersh uiting aan de vreselijke gevolgen die de Irak-oorlog en de Abu Ghraib-affaire heeft voor de betrokken soldaten.
“Met opgeheven hoofd” heet het boek dat Kristiana Valcheva schreef over haar leven in Lybië, waar ze beter kon verdienen dan in het post-communistische Bulgarije.Op de avond van 9 februari 1999 komt er een abrupt einde aan het heerlijke leventje. Zij wordt thuis opgewacht en geblinddoekt afgevoerd.*
Momenteel lees ik “Het zijn net mensen” van Joris Luyendijk. Een fascinerend verslag van een afgestudeerde sociale wetenschapper en arabist, die vijf jaar als Midden-Oosten correspondent werkte. Een surrealistisch verslag over een wereld waarin manipulatie de werkelijkheid vervormt in beelden
Ze komt terecht in een cel van 1.80 bij 1.50 meter in de politiehondenschool even buiten de hoofdstad Tripoli. Geen raam, een vieze matras, een kartonnen doos om haar behoefte in te doen. (..) Op een nacht zag ze Snezhana in een rolstoel in de gang zitten. Bewaakster Salma en een politieman waren met haar aan het spelen: ze duwden de rolstoel van de een naar de ander. Ondertussen zong zij een kinderliedje. Ze zong en huilde tegelijkertijd. Ze duwden haar hard en Salma smeerde haar gezicht vol met roet.*
Drieëneenhalf jaar geleden schreef ik naar aanleiding van Abu Ghraib over mijn eigen ervaring met manipulerende mediabeelden. Onder het raam van mijn wethouderskamer stonden vijf prostituees met spandoeken. Ze protesteerden tegen een verkeersbesluit dat auto’s uit hun straat weerde. Journaal-camera’s op enkele meters afstand focusten naar een zo kleine hoek, dat op tv niet zichtbaar was dat er zo’n miniem groepje lawaai stond te maken. Zodra de toelichting bij de beelden door hun pooier was ingesproken, vertrok het groepje weer. Nauwelijks opgemerkt door de enkele voorbijganger.
Mannen maakten elektrische draden vast aan mijn tenen. Ik keek naar de machine, die veel weg had van een ouderwetse plattelandstelefoon met een slinger. In feite was het een stroomgenerator. De pijn die door dit apparaat wordt veroorzaakt, brengt verlammingen teweeg. Als er een fysiek gevoel bestaat dat overeenkomt met waanzin, dan is dit het. (..) Het ergste is dat je niet buiten bewustzijn kunt raken.*
Foto’s van Abu Ghraib gingen de wereld over, en onlangs bracht het NOS-journaal een onderwerp over een schilder, whoever it may have been. In beeld werden gebracht een serie recente werken, ontleend aan de beelden van Abu Ghraib.
Ik hoorde mezelf schreeuwen alsof mijn stem er met mij vandoor ging: ik ben schuldig! Ik heb gezorgd voor de aids!*
Er is een groot verschil tussen de ene mishandeling en de andere.
De martelingen gaan door, soms samen met Ashraf. Stroomstokken gaan over haar hele lichaam. Ze rent met haar blote voeten over doornenstruiken terwijl agenten op haar benen mikken. Ze hangt dagen achtereen aan de muur zonder dat haar voeten de vloer raken. Ze krijgt een kap over haar hoofd en een strop om haar nek.*

Het verschil is dat de verantwoordelijke voor het Lybische ‘Abu Ghraib’ miljoenen losgeld inde, alsmede het recht op Westerse erkenning.

26 november 2007

* Kristiana Valcheva: Met opgeheven hoofd; Artemis, Amsterdam isbn 9789047200499, geïnterviewd door Lidy Nicolasen in de Volkskrant van 23 november jl.