GELOOF OP ÉÉN HOOP

Stel er wordt een fototentoonstelling georganiseerd over ‘Voetbal’. Een hele ruimte vol. Afbeeldingen van de plaatsen waar mensen deze sport beoefenen en er getuige van zijn. Wereldwijd. Er hangt een enkele foto van een juichende speler, hier en daar een prent van gespannen toekijkende fans. Voor het overgrote deel treft u echter overtredingen en wat die aan verwondingen veroorzaken, amok makende hooligans tegenover ordetroepen, kaarten trekkende scheidsrechters. U zou dan toch vragen naar vreugdevolle ogenblikken in de kleedkamer? Verwachtingsvolle blikken tijdens het volkslied missen…, een verstilde doch trefzekere omhaal willen ontwaren……?!
De Internationale Fototentoonstelling Noorderlicht voert dit jaar het thema ‘Act of Faith’. Ik heb hem ondergaan. Noorderlicht is namelijk een ervaring. Zo één als waarmee men een kermisattractie verlaat: de beleving dat het mooi was, maar voorlopig meer dan genoeg. Met een onbestemd gevoel ter hoogte van de maag.
Beoogd wordt religie te etaleren “in al zijn verschijningsvormen”. Die pretentie wordt niet waargemaakt. Het stapelt vooral beelden van verminkingen, (zelf)haat en onvermogen opéén. De omslagfoto doet zo anders vermoeden: het vertederende Ierse jongetje op Aswoensdag. Met de toegewijde devotie in de blik van Russisch-orthodoxe instrumentmakers is hij de uitzondering die de regel bevestigt.

Ook maar een glimp van religie en humor ontbreekt. Galgenhumor daarentegen te over. Sommige afbeeldingen zijn slechts met kunst-en-vlieg-werk aan religie te relateren, maar dienen wel het ogenschijnlijke doel achter de opzet: religie als irrationeel, onbegrijpelijk fenomeen. Maar dan vooral door de ogen van de gemiddelde wereldbewoner in de westerse samenleving. Daarbuiten is religie de norm. Het zijn dan ook vooral de ‘zuidelijke’, exotische vormen van religie die de beelden bij Noorderlicht stempelen. Boven de Evenaar, waar de ratio aan etnische, religieuze en stammentegenstellingen is ontstegen, moet Noorderlicht wel naar Staphorst afdalen voor een ‘passend’ plaatje.
Religie als aspect van onderontwikkeling. Negatief van de werkelijkheid. Behorend bij de mens in een evolutionair doka-stadium. Nog onbelicht door De Verlichting.
Dat is een reële bedreiging. Noorderlicht als eigentijds venster biedt de kijker geen zicht op religie als inspiratiebron voor ontmoeting, solidariteit of artisticiteit.
Mocht ik er een hoekje inrichten, dan zou dat een vluchtheuvel worden. Met een impressie van de reis die ik vorig jaar met een groep uit onze kerk maakte naar Zuid-Afrika. In een dal van de rivier Umkomaas in KwaZulu-Natal bouwden zwart en blank een kerkje. Etnische, culturele en nationale scheidslijnen werden overschreden door mensen die elkaar nooit eerder zagen, maar elkaar (h)erkenden als belijders van hetzelfde geloof. In het cement bleven aan een binnenmuur twee handafdrukken achter. Je ziet er niet aan af dat de één van een 20-jarige blanke is, en de ander van een 16-jarige zwarte.

Religie als scheidslijn; bron van geweld. Het kan verkeren. 17 jaar geleden was het maatschappelijk geaccepteerd dat het Interkerkelijk Vredesberaad de stuwende kracht was achter het doorbreken van vijandbeelden die we er links en rechts van het IJzeren Gordijn op na hielden. Zou een toenmalige manifestatie ‘Act of Faith’ dat onbelicht hebben gelaten?

20 oktober 2007