WAT IS NORMAAL?

In Amsterdam trof me deze week een affiche. De foto van een man met rastahaar wordt begeleid door de tekst: ‘Geen afvalbak? Met hetzelfde gemak hou je het in de zak.’
De Nederlanders in de jaren ’50 hadden niet-begrijpend opgekeken bij het zien van dit pleidooi. Die droegen het besef dat je geen rommel op straat gooit mee in hun collectieve bewustzijn. Lees er de boekjes van Jip en Janneke maar op na. Zouden die daarom nog steeds gekocht worden?

Gaat men enige eeuwen verder terug dan was het op straat dumpen van alles wat voor rotzooi door ging weer vanzelfsprekend.
Tsja wat is normaal? De eerste tijd dat werkloosheidsuitkeringen werden verstrekt schaamden de mensen zich daar nog voor. Normaal was dat je werkte voor de kost.

Heel lang was normaal, datgene wat zo'n beetje iedereen deed. Totdat daarover twijfel werd gezaaid. In de jaren ’70 kwam de psychiatrie met een spiegelend pamflet met de tekst ‘Ooit ’n normaal mens ontmoet? En, beviel het?’

Wat normaal is wisselt naar tijd en plaats. Al sinds de mens ophield met op vier poten lopen. Ooit verliep dat proces tussen generaties, of evolueerde geleidelijk uit langjarige trends en technische vindingen. Tegenwoordig verdwijnen collectieve opvattingen over wat normaal is in steeds rapper tempo.
Nog niet zo snel als in Animal Farm, waar de niet-varkens voortdurend in verwarring worden gehouden over wat (nog) normaal is. George Orwell laat de schapen steeds opnieuw, dociel de kreet slaken ‘Four legs good! Two legs bad!’ Na een weekje afgezonderde indoctrinatie verschuift dat plots naar ‘Four legs good! Two legs better!’ Die kreet begeleidt een fysieke verandering en maskeert de daarin besloten normatieve verandering: de varkens blijken zich stiekem het lopen op twee poten te hebben aangeleerd, en lijken in alles op de ooit verdreven, als het kwaad afgeschilderde boer.

Afbrokkelend collectief bewustzijn is een onbenoemd bijeffect van het fervente streven naar individualisering. Wat normaal is, moet de moderne mens steeds meer uitleggen aan de ander. Op gevaar af dat ze langs elkaar heen leven of mis-communiceren. Met alle mogelijke risico’s van dien.

Zo zijn de liberalen Mark Rutte en zijn oud-partijgenoot Wilders in hun recente ‘dialoog’ symbolen voor de moderne mens.
“Doe effe normaal man!”
“Doe zelf ‘es normaal!”

30 september 2011