INNERE EMIGRATION

Vannacht op de NDR nogmaals gekeken naar ‘De ondraaglijke lichtheid van het bestaan’ (1988). Het verfilmde boek van Milan Kundera maakt op indringende wijze duidelijk hoe de communistische dictatuur leidde tot zelfcensuur. Zelfopgelegd zwijgen was een manier om te ‘overleven’. De hersenchirurg die weigert om zijn ‘staatsvijandige’ mening te herroepen, eindigt als glazenwasser. Sabina, schilderes en fotografe ontvlucht Tsjechoslowakije en emigreert om haar artistieke vrijheid te behouden. De hersenchirurg is niet bang. Sabina wel?
Diezelfde nacht kwam een teletekstbericht voorbij, over het schrappen van een opera uit vrees voor woede….
Ook Nazmiye Oral ging gisteren in haar Volkskrant-column op het thema in. Zij toont aan dat het boek ‘Dood van een gezonde roker’ van Ian Buruma, ten onrechte stelt dat na de dood van Theo Van Gogh een poster over de Gesluierde Monologen werd vervangen. Deze theaterproductie werd aangekondigd met een foto van een vrouw met ontbloot bovenlijf in een doorzichtige burqa. Zij stelt met dit voorbeeld de bewering aan de kaak, dat angst zou regeren. "Theo van Gogh had wat dat betreft een ding gelijk: bang mag je niet zijn. No matter what. Een kunstenaar kan zich een andere houding niet permitteren."
Het deed me denken aan een eerder voorval, waarbij het theaterstuk ‘Aïsha’ vanwege bedreigingen van de planken werd gehaald. Dat leidde indirect wel degelijk tot op angst gebaseerde maatregelen.

Het is allemaal begonnen met een boek. De Duivelsverzen van Salman Rushdie was voor de ayatollah Khomeini reden voor een fatwa tegen de schrijver. De man heeft levenslang en daarmee waarachtig reden om bang te zijn. In combinatie met de geschrapte opera in Berlijn en de gewraakte Deense cartoons, lijkt de rode draad in deze voorbeelden dat fundamentalisten door het lint gaan als de profeet ‘artistiek’ onder handen wordt genomen.
Als we nou zouden afspreken dat we daar af blijven, (Madonna doet dat bijvoorbeeld al want beperkt zich tot Christus) geven we dan invulling aan wederzijds respect, of wordt het een uiting van ‘Innere Emigration’, die de tegenstanders beschouwen als een succes, en eerste stap naar opvolgende inperking van de ruimte voor artisticiteit en het vrije woord?

Graag reactie van opiniemakers (m/v) uit belijdende moslimkring.

27 september 2006