archiefWaarom gaat Wouter Bos eigenlijk niet meer naar de kerk? Of laat ik het anders formuleren. Waarom roert hij publiekelijk aan dat hij dat niet meer doet, zonder daar enige motivering voor aan te dragen? Mogelijk vindt hij dat een privézaak? Conform de wijdverbreide, liberale benadering van geloof en religie? Nou zijn er boeken vol geschreven over de verbinding van geloof met politiek; of in verdergaande vorm tussen kerkelijke binding en politieke partij. Maar daar wil ik het hier niet over hebben.
Een andere reden voor Wouter Bos zou kunnen zijn dat hij er eigenlijk weinig over te melden heeft. Voor hoevelen geldt niet dat ze kerkelijk lidmaatschap hebben laten oplossen in de drukte en jachtigheid van het alledaagse bestaan? Echt breken met de kerk, waaraan we het oeuvre van Jan Wolkers en Maarten ’t Hart danken, is immers al lang naar de achtergrond geraakt. Als kerk en geloof aldus bij Bos zouden zijn ‘verwaaid’, is dat opmerkelijk. De positieve kanten van christen-zijn en kerkelijke betrokkenheid heeft hij thuis namelijk nadrukkelijk aangereikt gekregen. Via de kerk hadden zijn ouders betrokkenheid op leven en werk van de Zuid-Afrikaanse ds. Beijers Naudé. Die kwam zelfs bij hen over de vloer. Deze man was een zeer inspirerend voorbeeld van hoe christelijke overtuiging, standvastigheid kan onderbouwen. In het geval van Beijers Naudé door als één van de zeer weinige blanken, openlijk stelling te nemen tegen de apartheidspolitiek. Een standpunt waarmee hij zich volledig van zijn Afrikaner 'stam'verband verwijderde en waardoor hem vele vele jaren van huisarrest en andere beperkingen werden opgelegd.
Als jongere zo’n beroemdheid thuis ontmoeten, geeft heel veel reden om de kerk als waardevol te beleven. In het klein hadden wij dat in onze kerkelijke gemeente met zuster De Groot. In de oorlog verborgen zij onderduikers op hun boerderij te Harkstede. Toen dat uitkwam werd zij gevangengezet en door de Gestapo in het beruchte Scholtenshuis mishandeld. Op paaszondag hief zij in haar cel het lied ‘Daar juicht een toon, daar klinkt een stem’ aan, wat – door de muren heen – werd overgenomen door de andere gevangenen in het celblok. Haar overtuiging stelde deze eenvoudige vrouw tot ongekende moed in staat. Mede doordat wij in onze gemeente om haar dit lied met Pasen zongen, kon zij haar verhaal aan volgende generaties doorvertellen.
De diaconale taken van de christelijke kerk biedt het maatschappelijk leven vele impulsen, en verdient ook om die reden erkenning van bestuurders als Wouter Bos. Het christelijke Leger des Heils krijgt dat doorgaans. Maar ook niet-geüniformeerde christenen geven in hun gemeenten vorm aan Inclusief denken. Doordat generaties elkaar ontmoeten: veel kinderen wonen tegenwoordig zo ver van hun grootouders dat ze hen nog zelden zien. In de kerk maken zij het wel en wee van ouderen wel mee. Ook mensen met een handicap horen er normaal bij. Wie ontmoet hen nog, buiten familie- of werkrelaties? De kerk biedt tegenwicht aan één van de grootste maatschappelijke problemen van deze tijd: eenzaamheid. Mensen die zelf niet kunnen komen worden gehaald en gebracht. Zij worden gezien. Dat geldt in vele kerkgemeenschappen ook voor asielzoekers(-gezinnen).
De kerk is tevens een vrijplaats voor talent: zangers, muzikanten, schilders, dichters dragen regelmatig aan de eredienst bij. Jonge mensen zamelen geld in om elders, met medebewoners van de planeet, te helpen bouwen aan zinvolle projecten. De komende zomer hoop ik met een groep gemeenteleden bij te dragen aan de bouw van een kerkje in Natal. De kerk draagt er bij aan maatschappelijke integratie temidden van problemen van werkloosheid, geweld en alcoholisme. Kerkleden drinken er geen alcohol en roken niet. Wij passen ons daarbij aan. Exact de aanpak waarmee een belangrijke stroming binnen de SDAP en de vroege PvdA, werkte aan ‘zelfverheffing’ van gedepriveerde mensen.
Een pleidooi voor erkenning van de maatschappelijke functie van kerken, kan in Nederland maar beter vergezelt gaan van de verzekering dat dit niet bedoeld is als exclusieve aanspraak. Maar al te vaak krijgen christenen het verwijt, dat ze de waarheid in pacht menen te hebben. Welnu, bij deze: het is heel goed als anderen vanuit andere inspiratiebronnen vergelijkbare idealen in praktijk brengen. Ik meen echter dat velen die de kerk verlaten, niet terecht komen in andere verbanden die zoveel diaconale taken binnen handbereik brengen. Wat doorgaans resteert is afkoop via het chequeboek.
Wouter Bos herkent drijfveren bij Andre Rouvoet die hen verenigen. Om dezelfde reden – weet ik van hem persoonlijk – heeft Bert Middel (zelfverklaard atheïst) Andre Rouvoet hoog. De PvdA-burgemeester van Drachten gaat a.s. woensdag met kerken en andere maatschappelijke organisaties in gesprek om te horen hoe zij bij (kunnen) dragen aan o.m. de sociale uitsluiting van individuen en groepen. Heel goed. Voor inclusief denken moet hij de kerken niet overslaan.
Kerkverlaters zoals Wouter Bos zouden zich er door uitgenodigd kunnen voelen om zich niet zo makkelijk van kerk en christen-zijn af te maken. Als mens niet, maar ook niet als partijpoliticus nu het CDA op dit vlak zoveel steken laat vallen. (lees daarover de vorige èn de volgende column)
Paaszondag 2006
