DE KUNST VAN HET OPVOLGEN


Dit voorjaar bezochten wij met onze jongste van 12 een lezing door een overlevende van de nazi-vernietigingskampen. Het herinneringscentrum in Westerbork werd zozeer overlopen, dat we er niet meer in konden. Gelukkig bleek de hoogbejaarde inleider bereid, na enig rusten zijn levensverhaal een tweede keer te vertellen: kamp na kamp, mede overlevend door zijn beroep van arts. Merkbaar was dat hij vaak voor groepen kinderen sprak. Zonder deze letterlijk te benoemen bracht hij de gruwelijkheden indringend tot uiting. Het was een voorrecht om er bij te zijn geweest.
Datzelfde voelde ik bij mijn ontmoeting met Simon Wiesenthal, ook een overlevende, 10 jaar geleden in Groningen. Vorige week overleden, 96 jaar, de vernietiging ontkomen, nimmer ingehaald door wrok of haat. Unieke mensen, omdat er – uit de 2e wereldoorlog althans, niet meer van zijn. Gelukkig aan de ene kant, want hun ervaringen behoeven geen opvolging. Aan de andere kant geldt dat hun boodschap geen wraak, maar gerechtigheid, universele waarde heeft en steeds opnieuw moet worden gehoord.

Minder rigoureus maar toch ook 'un peu mourir' is aftreden. Voor publieke figuren een ware kunst. Kleven aan een zetel wordt wel verkocht als twijfel over de vraag of iemands boodschap gehoord blijft worden na het aftreden… Ogenschijnlijk een actueel thema: Gerhard Schröder wenst geen stap opzij te zetten voor de grootste partij en doet alsof hij de Bundestagverkiezingen gewonnen heeft.
Dhr. Fazio, president van de Italiaanse bank wil maar niet begrijpen dat hij niet tot aan zijn dood kan aanblijven. Koningin Elizabeth spant hier letterlijk een kroon.
Op universiteiten staan de baby-boomers die maar niet willen wijken voor de jongere generatie, bekend als de ‘grijze prop’.
Wethouders wiens positie onhoudbaar is geworden kunnen zich als slangen in bochten wringen om het onvermijdelijke toch maar te mijden.
Te móeten gaan, dat is wat. Gaan op het hoogtepunt is het ideaal, maar in wezen tegen onze natuur. Nu de gemeenteraads-verkiezingen naderen zullen zich op lokaal niveau weer kleine koningsdrama’s voltrekken. Wat dit betreft heb ik ervaren dat voor wethouders 2 à 3 termijnen een natuurlijke verzadiging oplevert. Om er dan een punt achter te zetten en zich niet herkiesbaar te stellen, is eigenlijk gewoon een kwestie van geloofwaardig blijven.

Hoe het niet moet leren dictators. Zij laten zich doorgaans door de (nieuwe) revolutie verslinden. Fidel Castro bijvoorbeeld was heel anders de geschiedenisboekjes ingegaan als hij van de VUT-gerechtigde leeftijd gebruik gemaakt had. Nu houdt ‘ie zich gevangen in de eigen waan van onmisbaarheid; ondanks alle lessen die de geschiedenis leert. Uitstel van executie is nog om een zoon te laten opvolgen, wat - buiten erfelijk koningschap - nog redelijk vaak lukt ook: Assad in Syrie; Kabila in Congo; die knakker uit Noord-Korea. Mogelijk: Mubarak; Kadaffi. Net niet omdat pa te lang bleef hangen: de oudste Ceaucesku-telg; de zonen van Saddam Hussein; het nageslacht van Soeharto.

Krampachtig over het graf heen regeren, leidt tot beklagenswaardigheid dan wel verzinken in vergetelheid.
Ware overlevenden leven voort.

1 oktober 2005

 

Terug naar de homepage