KLOOTJESVOLK

Toen in 1966 de politieke partij Democraten66 werd opgericht, werd Nederland overwegend gekenmerkt door (huis)vlijt, aangeharkte tuintjes en gedeelde opvattingen over fatsoen in de publieke ruimte. De partij voegde zich in de rijen van schrijvers als Gerard Reve, Jan Cremer en andere provo’s die reeds doende waren hun (rook)bommetjes onder die verzuilde samenleving te leggen. Het credo: ‘weg met het klootjesvolk’.

Dit losmaken van de individuele mens uit knellende burgermansconventies stamt inmiddels uit een ver verleden.
We leven in een totaal andere samenleving, niet in het minst als gevolg van de inzet van D66 zelf. De pleidooien voor legalisatie van abortus (Anneke Goudsmit) en euthanasie (Els Borst) zijn vooruitlopend op alles en iedereen in de 'beschaafde' wereld verwerkelijkt: het is dagelijkse praktijk, zoniet routine geworden. Nadat het gelijkheidsbeginsel, dat het primaat van het individuele beschikkingsrecht moet garanderen in de Grondwet werd vastgelegd (art. 1), gaat D66 voorop in de strijd om daaraan alle denkbare consequenties te verbinden. De onderschikking van grondrechten als godsdienstvrijheid springt het meest in het oog. De huwelijkswetgeving en de winkelsluitingstijden zijn geliberaliseerd; het afschaffen van rudimentenwetgeving als de gelijkstelling van het bijzonder onderwijs en ons omroepbestel zijn nabij. Het houden van referenda is wijdverbreid; slechts kroonjuwelen als de rechtstreeks gekozen burgemeester resteren.
Ik beschouw de partij dan ook als de meest succesvolle in de naoorlogse geschiedenis. Getalsmatig verwaarloosbaar, gevormd echter door het weldenkend deel der natie, kon de partij ver boven zichzelf uitstijgen. Het meest pregnant tot uiting komend in de schakelfunctie die werd vervuld tussen VVD en PvdA in twee kabinetten Kok, en even zo vrolijk tussen VVD/CDA en de noodzakelijke parlementaire meerderheid in de erop volgende twee kabinetten Balkenende.
Het meest nog dient D66 als succesvol te worden aangemerkt, doordat hun gedachtegoed gemeengoed is geworden. Dat blijkt uit de stellingnames binnen de VVD-top: benoem Geert Dales tot voorzitter van de commissie die het nieuwe Liberaal Manifest moet opstellen en de uitkomst is voorspelbaar. Maar ook partijen als PvdA, Groen Links en SP hangen het vrijzinnig libertijnse mensbeeld aan waarop D66 ooit het patent had. Zelfs de volkswil stelt de partij in het gelijk. Huidig voorman Thom de Graaf schroomt niet om zich voor zijn pleidooi voor invoering van de door het volk gekozen burgemeester, te beroepen op de uitkomsten van opiniepeilingen: 75% van de Nederlanders wil het.

40 jaar geleden zou dat niet zijn gelukt. Toen ging het om het principe. De meerderheid van de bevolking deelde immers geenszins de pleidooien van Democraten66, maar liet zich leiden door conventies, de Bijbel, voormannen (‘Joop is mijn man’) of traditie.
40 jaar is een lange tijd. In feite is de ontworsteling aan gemeenschappelijke waarden en normen zo ver voortgeschreden dat de keerzijde schrijnend aan de dag komt: verruwde omgangsvormen, ‘zinloos’ geweld, zedenverwildering. VVD-partijleider Bolkestein liep ruim 10 jaar geleden al voor op het huidige debat over waarden en normen, met zijn pleidooi voor een ‘bezielend verband’.

Doch D66 wijkt niet.

Krullen u smalend de mondhoeken bij het lezen?
Voor u in het bijzonder geef ik enkele praktische voordelen van het delen van gemeenschappelijke waarden:
in het wijkkrantje van een koopwoningenwijk, las ik de verzuchting van een vrijgezelle dame, dat ze toch maar tussen SGP’ers mocht wonen. Die gaan immers uit van de zondag als rustdag. Nu had ze bij mooi weer altijd wel ergens een buur die een zonovergoten zondag in de tuin verpestte met timmeren, zagen of andere luidruchtige werkzaamheden…
Andree van Es verstopte enkele jaren geleden halverwege een paginagroot interview in de Volkskrant, de ontboezeming dat ze eigenlijk spijt had van haar steun aan het afschaffen van de winkelsluitingstijdenwet. Dit indachtig de luchtverontreiniging die “filerijdende funshoppers” sindsdien zondag aan zondag in hartje Amsterdam verspreidden.
De afgelopen zomer huurden wij via een krantenadvertentie een Zeeuwse woning van een gezin, dat zelf op vakantie was; sleutel af te halen bij de buren. Wie laat aldus zijn woning aan onbekenden, in het vertrouwen dat die goed beheerd wordt? In dit geval is dat terug te voeren op het lezen van dezelfde krant… een orthodox protestantse…..

2 maart 2005