CDA-FILOSOFIE WETENSCHAPPELIJK AANBEVOLEN

De vorige eeuw bracht grote groepen in de westerse samenleving gelijkberechtiging: stemrecht, medezeggenschap, handelingsbekwaamheid voor de vrouw. Allochtone minderheden sloten aan in wat zich uiteindelijk ontwikkelt als de emancipatie van het individu.
In westerse democratieën kon zo het punt worden bereikt dat allen in beginsel gelijke toegang hebben tot onderwijs, openbare functies, arbeid, zorg en inkomensondersteuning.
De keerzijde van deze bevrijding van het individu is bekend: maatschappelijke verbanden verzwakken. Compensatie daarvoor is gevonden in de sterk toegenomen overheidsbemoeienis en vergaande vormen van professionalisering. Geen noaberschap, onderling hulp- en dienstbetoon meer maar zorgprofessionals. Eventueel individueel in te kopen via het ‘rugzak-budget’.

In de organisatie van arbeid komt deze Januskop van emancipatieprocessen goed tot uiting. Wie voldoende geschoold is en gezond, kan zonder baas. Een recente uitwerking is de ZZP´er, de zelfstandige zonder personeel. Deze vorm van emancipatie baart de overheid zorgen. Doordat mensen in loondienst automatisch sociale premies afdragen, dragen zij collectief de zorg die nodig is om individuen te kunnen verzekeren tegen een risico als arbeidsongeschiktheid. Met een ander woord heet dat solidair zijn met elkaar.
De ZZP’er daarentegen staat als individu zelf voor de keus zich tegen dat risico te verzekeren. Hij/zij kan er ook van af zien. Daarmee wordt de solidariteit van twee kanten ondergraven: de financiering van het collectief neemt af en, indien de ZZP’er arbeidsongeschikt raakt valt hij/zij uiteindelijk toch terug op dat collectief. De uiterste consequentie van deze verzelfstandiging wordt immers niet getrokken: failliete personen laten we hier niet in de goot creperen.
Binnen organisaties leiden emancipatieprocessen tot nieuwe verhoudingen en spreekt leidinggeven steeds minder vanzelf. Zelfs voetbaltrainers redden het heden ten dage niet meer in een bevelsstructuur. Gertjan Verbeek, Huub Stevens, zij bleken te weinig people-manager; hun spelers saboteerden op het veld eenvoudig de aanpak: niet de spelers zelf, maar de punten lieten zij lopen.
De trend is dan ook om verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie te leggen. In feite realiseert het kapitalisme nagenoeg de aloude socialistische wens tot arbeiderszelfbestuur…..

Onlangs hoorde ik een interactief college van dè guru inzake management in professionele organisaties, professor Mathieu Weggeman.
De zaal luisterde ademloos en na afloop verwoordde één persoon dit collectieve gevoel, door uit te spreken dat de professor hem zeer had geïnspireerd. Donderend applaus.
Ik vond het ronduit fascinerend wat daar gebeurde. De aanwezige professionals – naar mijn inschatting massaal aanhangers van libertijnse partijen en ideeën, waren onder de indruk van een boodschap die er in essentie op neer kwam dat we in organisaties op zoek moeten naar de ‘shared values’.
Shared values.
Door dat Engelse jargon heenkijkend zag ik zuilen opdoemen. De maatschappelijke zuilen zoals socioloog Arend Lijphart de verbanden van sociaal-democraten, liberalen en christelijke denominaties definieerde. Zuilen waarbinnen deze groepen hun gemeenschappelijke waarden deelden. En die hen tot emancipatie in staat stelden, totdat de algemene welvaartsontwikkeling dit vehikel overbodig maakte en kerk, vakbonden, speeltuinen, politieke partijen tot achterhaalde en ouderwetse instituties maakte.

Mooi dat een management-guru het individu in die nieuwe werkelijkheid de weg wijst naar shared values.
Een Balkenende die het volk het belang van gedeelde waarden voorhoudt lukt dat toch een stuk minder.
Die betuttelt.

15 februari 2009